Kościół Pokoju w Świdnicy

Razem z wakacyjnymi gośćmi z Gdyni odwiedziliśmy też Kościół Pokoju w Świdnicy. To już moja druga wizyta w tym pięknym miejscu :)

"Kościoły Pokoju (niem. Friedenskirche) w Świdnicy i Jaworze (województwo dolnośląskie) są największymi drewnianymi budowlami o funkcjach religijnych w Europie. W roku 2001 zostały one wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Kościoły powstały w II poł. XVII wieku, w następstwie pokoju westfalskiego kończącego wojnę trzydziestoletnią (1618–1648), gdy naciskany przez protestancką Szwecję katolicki cesarz Ferdynand III Habsburg przyznał śląskim luteranom prawo do wybudowania trzech świątyń na obszarach bezpośrednio podległych jego władzy.

Cesarska zgoda na budowę Kościołów Pokoju obwarowana była dodatkowymi ograniczeniami:

• budowle miały być wzniesione jedynie z materiałów nietrwałych (drewno, słoma, glina, piasek)
• kościoły mogły być wybudowane jedynie poza granicami miasta, nie dalej jednak niż na odległość strzału armatniego od murów miejskich
• nie mogły mieć wież, dzwonów, ani tradycyjnego kształtu świątyni
• musiały być ukończone w ciągu jednego roku
• musiały zostać wzniesione na koszt protestantów
• nie mogły przy nich powstać szkoły parafialne

Wybudowano trzy takie kościoły: w Głogowie, Jaworze oraz Świdnicy. Wszystkie zostały ukończone, a do naszych czasów dotrwały dwa – kościół w Głogowie spłonął w pożarze wywołanym uderzeniem pioruna.

Kościół w Jaworze ma 43,5 m długości, 14 m szerokości, 15,7 m wysokości, powierzchnia budowli 1180 m², mieści 6000 osób.

Kościół w Świdnicy ma 44 m długości, 30,5 m szerokości, powierzchnia budowli 1090 m², mieści 7500 osób, z czego 3000 miejsc siedzących." [źródło]

"Kościół Pokoju pw. Trójcy Świętej w Świdnicy – zabytkowy budynek sakralny wybudowany na mocy porozumień traktatu westfalskiego, zawartego w 1648 i kończącego wojnę trzydziestoletnią. Należy do świdnickiej parafii Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce. Obiekt od 2001 roku wpisany jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Od 7 marca 2015 jest siedzibą biskupa.

Świdnicki Kościół Pokoju był jednym z trzech Kościołów pokoju po obiektach w Głogowie i Jaworze, na których budowę zezwolił cesarz Ferdynand III, w dziedzicznych księstwach Habsburgów na Śląsku. W księstwach tych wszystkie kościoły wybudowane przez katolików i przejęte przez protestantów wróciły do kościoła katolickiego. W księstwach będących we władaniu Piastów Śląskich, w większości ewangelików, wszystkie kościoły mogły pozostać protestanckie. Kościół Pokoju wybudowali śląscy ewangelicy - dzięki wstawiennictwu monarchii szwedzkiej katolicki cesarz (rzymski i król Niemiec) Ferdynand, dla zachowania pokoju, zezwolił w swym katolickim kraju wybudować na Śląsku trzy świątynie protestanckie. Miał to być gest tolerancji, ale i tak ustanowiono utrudnienia dla ewangelików.

Ich budowa była ograniczona wieloma warunkami:

• kościół musiał być lokowany poza murami miasta, oddalony od nich na odległość strzału armatniego,
• nie mógł mieć dzwonnicy,
• nie mógł posiadać szkoły parafialnej,
• nie mógł mieć bryły przypominającej kościół,
• musiał być zbudowany z materiałów nietrwałych (drewna, słomy, piasku, gliny),
• okres budowy nie mógł przekroczyć 1 roku.

Wcześniej zbudowano kościoły w Głogowie (1652) i Jaworze (1654-1655). Kościół w Głogowie runął w 1654, później został odbudowany, a ostatecznie spłonął w 1758. Kościół w Jaworze stoi do dziś.

Kamień węgielny pod budowę kościoła w Świdnicy położono 23 sierpnia 1656 roku. Autorem projektu był wrocławski mistrz budowlanyAlbrecht von Saebisch. Kościół zbudował świdnicki cieśla Andreas Kaemper.

Pierwsze nabożeństwo w nowym świdnickim kościele odprawiono 24 czerwca 1657 roku.

W 1708 roku, w czasie wojny północnej, kiedy sytuacja wyznaniowa ewangelików się polepszyła, znów pod naciskiem króla szwedzkiego, obok kościoła wybudowano dzwonnicę i szkołę ewangelicką. Oba budynki zachowały się do dziś.

Stanowi symbol pojednania polsko-niemieckiego - nie tylko ze względu na nazwę, ale też na wspólną wizytę w świdnickim kościele w1989 r. premiera Polski Tadeusza Mazowieckiego i kanclerza Niemiec Helmuta Kohla, kiedy obaj politycy modlili się tu o pokój i pojednanie.

Kościół Pokoju w Świdnicy został wzniesiony w systemie szachulcowym jako budowla centralna, wybudowana na planie krzyża greckiego, mierząca 44 m długości i 30,5 m szerokości. Na parterze i czterech piętrach empor mogło się zmieścić 7,5 tysiąca osób (w tym 3 tys. miejsc siedzących). Kościół był budowany z myślą o pomieszczeniu jak największej liczby osób, co było ważne zwłaszcza w czasach ograniczania wolności wyznania dla protestantów, ponieważ była to jedna z dwóch świątyń protestanckich na obszarze księstwa świdnicko-jaworskiego. Dlatego też świątynia posiada ogromną powierzchnię wewnętrzną (1090 m²) i kubaturę.

Do wyjątkowo cennych elementów wyposażenia kościoła należą jego ołtarz i ambona.

Ambona

Barokowa ambona, dzieło Gotfrieda Augusta Hoffmanna, pochodzi z roku 1729. Schody są zdobione scenami biblijnymi, jest to "Zesłanie Ducha Św.", "Golgota" i "Raj". Na balustradzie znajdują się rzeźbione alegorie Wiary, Nadziei i Miłości. Nad drzwiami do ambony umieszczona jest rzeźba Jezusa Dobrego Pasterza.

Ołtarz główny

Ołtarz główny, również dzieło Hoffmanna, został zamówiony z okazji stulecia kościoła w 1752 i ukończony w następnym roku. Nad mensą ołtarzową umieszczona jest niewielka płaskorzeźba przedstawiająca Ostatnią Wieczerzę. W centrum znajduje się "Chrzest Chrystusa" oraz postaci Mojżesza, arcykapłana Aarona oraz apostołów Piotra i Pawła. Powyżej, na sześciu kolumnach korynckich spoczywa fryz z napisem: "Dies ist mein geliebter Sohn, an dem ich Wohlgefallen habe" ("To jest syn mój umiłowany, którego sobie upodobałem" – Ew. Mateusza 3,17). Pośrodku, na wysokości fryzu, alegoria Ducha Świętego w postaci gołębicy. Powyżej, pod baldachimem, złoty trójkąt, otoczony promieniami, z hebrajskim napisem JHWH - alegoria Boga Ojca. Na szczycie ołtarza, na księdze z siedmioma pieczęciami stoi baranek z chorągwią.

Organy

Zachowały się też zabytkowe organy z barokowym prospektem z lat 1666-1669, zbudowane przez firmę Gottfrieda Klose z Brzegu i wielokrotnie przerabiane. Na najwyższej emporze nad ołtarzem znajdują się mniejsze organy ufundowane w 1695 roku przez Sigismunda Ebersbacha.

Loża Hochbergów

Na wprost ambony, nad głównym wejściem do kościoła, znajduje się bogato zdobiona loża rodziny Hochbergów, dobroczyńców kościoła, zbudowana w 1698 r.

Empory

Empory na całej długości pokryte są 78 tekstami wersetów biblijnych i 47 scenami alegorycznymi. Obrazy malowane na deskach ilustrują sens znajdujących się obok cytatów biblijnych. Balustrady empor są bogato zdobione rzeźbami i malowidłami.

Malowidła

Stropy kościoła są ozdobione malowidłami z lat 1694-1696, autorstwa dwóch świdnickich malarzy - Chrystiana Sussenbacha i Chrystiana Kolitschka. Ilustrują one sceny zObjawienia św. Jana:

"Niebiańskie Jeruzalem",

Bóg Ojciec, nad którego głową, otoczoną siedmioma językami płomieni, krąży orzeł, ma na kolanach złożoną księgę z siedmioma pieczęciami, na której spoczywa baranek, wokół klęczy 24 starców, poniżej widać modlącego się Jana,

"Upadek grzesznego miasta Babilonu",

"Sąd Ostateczny"

Na skrzyżowaniu naw namalowano Świętą Trójcę.

Stropy wokół obrazów oraz stropy empor i filary malowane są w desenie roślinne." [źródło]